Straattaal

“Meat!” Dit woord meende ik, inmiddels al weer jaren geleden, regelmatig te horen in een Amerikaanse film die zich rond de periode van de hippietijd afspeelde. De ondertiteling gaf hiervan als vertaling “mieters” of “te gek,” iets van dien aard. Het woord bleek in ieder geval als uitdrukking te worden gebruikt voor iets wat als bijzonder goed of prettig werd ervaren. Een uitdrukking, afkomstig uit de Amerikaanse jongerencultuur uit die tijd. Later hoorde ik van mijn Ierse zwager dat niet “meat,”maar “neat” de uitdrukking was. Ik had dat dus fout verstaan. “Neat,” in onze taal “gaaf.”

Iedere jongerencultuur heeft wel zijn eigen woorden en uitdrukkingen gekend, die vaak na verloop van tijd weer werden opgevolgd door een andere vocabulaire, waardoor veel jongeren van deze tijd woorden zoals nozem, provo, ruig, jofel en het al eerder genoemde mieters niet meer kunnen plaatsen.
De manier waarop jongeren zich uitdrukken lijkt steeds extremer te worden. Gelijk op met woorden zoals “fucking” komen in onze taal woorden voor die direct verband houden met de meest vreselijke ziektes en het woord “kut” wordt ook steeds meer onder volwassenen een woord om aan te geven dat iets ver onder de maat is. “Awesome,” “vet” en “cool” drukken uit dat iets geweldig is.

Daarnaast zijn woorden en begrippen alleen niet meer voldoende. Binnen de straattaal die door jongeren gebezigd wordt, is er veel ruimte voor invloeden vanuit andere culturen die zich binnen onze grenzen bevinden. Het gebruik van straattaal neigt naar het zoeken van een zeker evenwicht tussen al deze invloeden van bijvoorbeeld uit het Surinaams of het Marokkaans : “..die meisje daar, zij is mooi!” of “..zet die pen van mij hier..” Hierbij worden lidwoorden vaak weggelaten en aanwijzend voornaamwoorden verkeerd gebruikt.
Complete zinsstructuren wijzigen zich ook. Meer dan ooit is er binnen de jongerencultuur een straatcultuur gaan ontstaan, waarbinnen het van belang is om je eigen positie te bepalen en te behouden. Dat je daarbij gedwongen bent om alle hierbinnen geldende conventies, ook dus het taalgebruik in acht te nemen, lijkt evident. De zorg om vooral toch maar je status binnen een groep te verwerven of te behouden is groot. Steeds vaker raken jongeren alleen maar bekend met deze straattaal, waardoor het conventionele taalgebruik in verval geraakt.

Als docent Nederlands, valt mij dat laatste uiteraard het meeste op. Gebrekkige woordenschat en het niet kunnen benoemen van zinsdelen, worden een steeds groter probleem binnen het taalonderwijs.
Af en toe moet je als docent ook kunnen relativeren en dat lukt mij gelukkig nog redelijk. Wanneer je daarin slaagt, vallen de humoristische momenten die bijvoorbeeld een zwakke woordenschat met zich meebrengt je ook nog wel op. Zo vroeg een leerling uit mijn mentorgroep aan mij tijdens het afnemen van een beroepen/persoonlijkheidstest : “Meneer, wat is vrijen?” Ik fluister mijn leerling het algemeen bekende schuttingwoord hiervoor in. Hij kijkt mij met stralende ogen aan en zegt : “Dank u wel meneer, nu begrijp ik het!”

Door Pieter van Veenendaal, docent